Kultura i sztuka świata arabskiego

  Świat kultury zachodniej w bardzo dużym stopniu korzysta z wynalazków świata arabskiego.

  Jak możemy przeczytać w książce wybitnej arabistki, prof. Katarzyny Pachniak pt."Nauka i kultura muzułmańska i jej wpływ na średniowieczną Europę", kultura europejska - chrześcijańska miała stały kontakt z kulturą arabską - muzułmańską. "Islam wpływał na cywilizację europejską, i vice versa, od wieków, a wielu przypadkach wpływ ten stał się tak nieodłączną częścią kultury zachodniej, że obecnie z trudem go sobie uświadamiamy, traktując jako część naszego, europejskiego dziedzictwa". (źródło)

  W X wieku najpotężniejszymi państwami w Europie były Bizancjum i Kalifat Kordobański (nazwa państwa rządzącego islamską Hiszpanią i północną Afryką w latach 929 - 1031). Powszechnie przyjęło się, że ten okres w historii to "wieki ciemne". Tymczasem w świecie islamu czasy średniowiecza to największy rozkwit nauki i kultury, który potem znacząco wpłynął na rozwój zachodniego renesansu. Trudno znaleźć dziedzinę, w której nie dałoby się dostrzec wpływów klasycznego islamu.

  Właśnie Hiszpania arabska, zwana Andaluzją była tym miejscem, gdzie obie kultury przenikały się wzajemnie aż przez siedem stuleci. Poprzez Hiszpanię wszystkie ówczesne osiągnięcia zostały przekazane do Europy. Głównymi ośrodkami były Sewilla, Toledo, Granada. Kordoba w tym czasie miała około
1 mln. mieszkańców, liczną elitę intelektualną, brukowane i oświetlone ulice, 300 łaźni miejskich i kilka pereł architektury jak Wielki Meczet i pałac Madinat az-Zahra. 

Żadne miasto europejskie nie mogło się z nią równać. W 970 r. powstała
w Kordobie biblioteka licząca 440 000 ksiąg, czyli więcej niż w całej Francji. Oprócz tej biblioteki było w Kordobie jeszcze 69 bibliotek. Chrześcijanie zdobywając Toledo, Kordobę (1236) i Sevillę (1248) odnajdowali w tych miastach ogromne księgozbiory, które z arabskiego tłumaczono na kastylijski, a z kastylijskiego na łacinę, by udostępnić je w całej Europie. Okazało się wtedy, że duża część tych ksiąg to uznane za zaginione dzieła Platona, Euklidesa, Klaudiosa Ptolemaiosa i innych mędrców starożytności. Arabowie dokonując przekładu na arabski ocalili je od zapomnienia. Obok filozofów antycznych Europa zapoznała się z dorobkiem najwybitniejszych umysłów muzułmańskich takich jak: ibn Sina (Avicenna), Ibn Ruszd (Averroes), ibn Tufail (Abubacer), ibn Badżdża (Avempace), ibn Hazm, Muhammad ibn Musa al-Chwarizmi etc. Wpływ tych osobistości na Europę zaznaczył się zwłaszcza
w filozofii i nauce.

  Avicenna nazywany był często ojcem nowoczesnej medycyny i jednym
z najsłynniejszych uczonych wszech czasów. Oprócz medycyny zajmował się także filozofią, matematyką, astronomią, fizyką i chemią. Odkrycia anatomiczne były najważniejszym dokonaniem islamskiej medycyny. Polecamy tu ciekawy artykuł na ten temat.

  Wybitnymi matematykami byli Abubacer, Avempace i al-Chwarizmi. Zwłaszcza ten ostatni zaznaczył się w nauce europejskiej.Od jego zniekształconego nazwiska pochodzi nazwa algorytm, zaś od tytułu jego rozprawy o równaniach al-dżabr - wywodzi się słowo alghebra. O wielkim wkładzie Arabów w matematykę europejską, świadczy fakt, ze do dziś posługujemy się w piśmie cyframi arabskimi. Muzułmanie także przejęli z Indii i przekazali do Europy pojęcie zera.

  Wpływ kultury islamu w Europie zaznaczył się także w nazewnictwie.
Do języków europejskich weszły na stałe takie słowa arabskie jak: alkohol, materac, sofa, gitara, lutnia, soda, kamfora, eliksir i wiele innych.

Arabowie wprowadzili do rolnictwa europejskiego ryż, kabaczki, trzcinę cukrową, bawełnę, konopie, morele, brzoskwinie, karczochy, szafran etc. Nauczyli też Europejczyków rymowanej poezji, rytmicznej muzyki, stosowania zastaw stołowych, różnorodności dań, deserów, kulturalnego zachowania się przy stole, zmiany ubrań w zależności od pory roku.

  Mówiąc o kulturze i sztuce świata arabskiego trzeba wspomnieć,

że decydującą rolę w ich kształtowaniu odegrała religia, która bardzo mocno wyznaczała granice. Nie znajdziemy więc w tym rejonie malarstwa i rzeźby
w rozumieniu sztuki europejskiej czy dawnej antycznej. Odpowiednikiem malarstwa były kaligrafia, która w doskonały sposób przekazuje treści Koranu.

Kaligrafia arabska zaczęła się kształtować wraz z rozwojem Islamu, który zakazywał przedstawiania wizerunków ludzi i zwierząt. Pierwsze szczegółowe opisy sztuki pisania widzimy już w VII wieku, kiedy to kaligrafowie z Kufy opracowali dokładne proporcje pisma monumentalnego, które pojawiło się nie tylko w rękopisach, ale także stało się niepowtarzalnym ornamentem w architekturze. Od tego czasu każdy region świata arabskiego tworzył swoje niepowtarzalne wzory. Sztuka kaligrafii uchodziła w świecie arabskim za sztukę najszlachetniejszą. Salah al-Moussawa, współczesny kaligraf arabski, mówi, że kaligrafia "jest sztuką wykuwania, rzeźbienia form 

i symboli, które interpretują słowa, pozwalając osiągnąć głębszy wymiar jego znaczenia. Jest osobistą próbą wyrażenia poczucia ulotności chwili, którą kryją w sobie".

                              kaligrafia współczesnego artysty Salaha al Moussawy’ego

                                                    Prace Salaha al Moussawy'ego

                                                               Waleed Majeed, Irak

Bibliografia:

Zasługi Arabów dla kultury europejskiej

Sztuka arabska
Miejsce Awicenny w historii nauki islamskiej
Sztuka arabsko-muzułmańska

P

Przyprawa pierwsza - szczypta...teatru

Za nami pierwsze warsztaty w ramach "Zielonej Gęsi po arabsku". Wspólne działania artystyczne pozwoliły bliżej się poznać, a równocześnie sprawiły, że w toku twórczej pracy granice geograficzne nie były już tak istotne...

Poznajemy się :)

 Siła wyobraźni jest przeogromna - na dowód fantastyczna publikacja "Siła wyobraźni. Jednorożec, Zegarynek i...Mona Lisa".

Anna Charewicz i Ziad Abou Saleh    - dobre duchy naszego projektu

Twórcza praca zawsze łączy i zaciera granice, nawet te geograficzne

Wolne terminy w Muzeum Farmacji

Informujemy, że aktualnie są 2 wolne terminy na warsztaty
w Muzeum Farmacji dla grup zorganizowanych:

03 marca 2015 r.
01 kwietnia 2015 r.

Zapraszamy do kontaktu z Muzeum Farmacji: tel. 71 784 04 43

Więcej informacji na temat warsztatów znajdziecie na stronie Muzeum.

Kuchnia tysiąca i jednego smaku czyli w królestwie arabskiej kuchni

Pozostajemy w klimacie baśni z tysiąca i jednej nocy, ale dziś od strony...kuchni.

 Szeherezada w "Księdze tysiąca i jednej nocy" wspomina historię bogatego kupca, który nie mógł doczekać się potomków. Żona doradziła mu, żeby kupił specyfik, który mu pomoże. Kupiec posłuchał rady i wkrótce doczekał się dzieci, a wtedy okazało się, że w składzie lekarstwa, które przyjmował był drogocenny kardamon. 

Kuchnia arabska to zamiłowanie do ziół i przypraw, kuchnia kontrastów, ogromna różnorodność smaków i przepisów. O jej charakterze decydują przede wszystkim klimat i specyficzne zalecenia religijne. Wyrasta ona z kuchni nomadzkiej - ludy wędrowne żywiły się głównie daktylami, pszenicą, jęczmieniem, ryżem, mięsem i kwaśnym mlekiem. Podczas swych wędrówek jednak napotykali inne narody i przejmowali ich zwyczaje i produkty.

Wczesna kuchnia arabska nie była specjalnie urozmaicona. Zmieniło się to dopiero wtedy, gdy wyznawcy Proroka osiedlili się na żyznych ziemiach, np. w dorzeczu Nilu i Eufratu. Zaczęli uprawiać zboże i warzywa, hodować drób.

Współcześnie kuchnię krajów arabskich cechuje zarówno zasadnicze podobieństwo - opierające się na wspólnym zasobie podstawowych składników, pokrewieństwie dań i metod przyrządzania potraw - jak i cudowna różnorodność wynikająca z odmienności stosowanych przypraw, niepowtarzalność przepisów, niezliczonych wariantów i urozmaiceń. Łatwo można znaleźć także przypadki oddziaływania kuchni potęg kolonialnych, zwłaszcza Anglii i Francji, które zdominowały państwa arabskie po upadku imperium osmańskiego.

Ponieważ państwa arabskie powstały i zostały rozgraniczone stosunkowo niedawno - po pierwszej wojnie światowej, a nawet później - smaki i potrawy nie zawsze trzymają się granic państwowych.

                    

Ważnym elementem są przyprawy. Najpopularniejsze to:

 *Kardamon - dodaje się do arabskich kaw i herbat. Jest jednym ze składników mieszanek ziołowych ras-el-hanout i baharat. Stanowi przyprawę do dań z drobiu, wypieków i innych słodkich potraw.

 *Kolendra - jest popularnym dodatkiem do sałatek i aromatycznych potraw. Dodaje się jej małe ilości, aby nie zdominowała smaku potrawy. Nasiona tłucze się w moździerzu lub dodaje w całości do dań warzywnych i jednogarnkowych.

 *Szafran - jest stosowany do dań tażin ( nazwa naczynia przeznaczonego do gotowania, ale także nazwa gulaszu na bazie jagnięciny lub kurczaka).

 *Kmin rzymski - dodaje się do sosów, sałatek, kuskusu, dań mięsnych.

 *Mięta - stosowana jest do sałatek, ryżu, bulguru (rodzaj kaszy), napojów (herbat).

Arabowie to z reguły ludzie otwarci i gościnni. Charakterystyczne jest to, że każdy z nich proponuje swoim gościom wszystko to, co ma najlepsze. W języku funkcjonuje nawet specjalny zwrot: „tafathalo”, który zaprasza do stołu, a dosłownie oznacza „uczyń mi zaszczyt”. Nietaktem jest odrzucenie zaproszenia, bo w ten sposób znieważa się gospodarza. Wyrazem gościnności jest również podanie kawy. Tradycyjnie arabską kawę parzy się w specjalnym tygielku i często dodaje do niej kardamon. Tradycyjny arabski posiłek rozpoczyna się od przystawek tzw. mezza, które są charakterystycznym elementem tej kuchni. Mogą to być sałatki, pasty i wszelkiego rodzaju dodatki. Popularne są oliwki, migdały, rodzynki, orzechy, prażone nasiona dyni i ciecierzyca. Często podaje się również pikle warzywne. Prawie do każdego posiłku podaje się pitę, czyli lekki chlebek z mąki pszennej.

Tradycyjne potrawy arabskie to miedzy innymi:
 *falafel - popularne wegetariańskie danie, są to smażone kulki z bobu lub z ciecierzycy, z sezamem

 *hummus - dip przygotowywany z gotowanej i utartej ciecierzycy, ziaren sezamu, czosnku i przypraw. Pochodzi Libanu, ale jest także dobrze znany miłośnikom kuchni żydowskiej i kaukaskiej. Wedle powszechnie znanej legendy, arabska przystawka została stworzona jeszcze w czasach wypraw krzyżowych przez Sułtana Saladyna.

 * kuskus - rodzaj kaszy z dodatkiem smażonych warzyw, baraniny lub mięsa z kurczaka.

 źródła: 

zdjęcie przypraw: www.general-community.com

www. arabskie.pl  

www.smaczny.pl
www.dobra-rada.pl
www.media.photobucket.com

www.wikipedia.pl

Inauguracja projektu

6. listopada oficjalnie zaprezentowaliśmy nasz projekt. Gościliśmy w przepięknych pomieszczeniach Muzeum Farmacji, do którego odwiedzenia zapraszaliśmy już  na blogu. Cieszymy się, że było nas tak wielu i że projekt spotkał się z dużym zainteresowaniem.

Zapraszamy do krótkiej foto - relacji z tego wydarzenia. Zdjęcia wykonał dla nas Łukasz Charewicz.

Kierownik Muzeum Farmacji Andrzej Syroka przywitał nas w swoich gościnnych progach.

Anna Charewicz - pomysłodawca i koordynator Wrocławskiego Festiwalu Teatrów Szkolnych Zielona Gęś.

Dr Ziad Abou Saleh - Syryjczyk mieszkający we Wrocławiu od blisko 30 lat. Jest wykładowcą w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej we Wrocławiu. Podczas spotkania mieliśmy okazję poznać stereotypy na temat kultury polskiej i arabskiej. Nasz doradca w kwestaich kultury syryjskiej.

Katarzyna Kabat - przewodnicząca jury Festiwalu, pomysłodawczyni projektu Zielona Gęś po arabsku.

Małgorzata Karpicka z Miejskiej Biblioteki Publicznej  zaprezentowała bloga Zielonej Gęsi.

Goście z Syrii - Nassir Radwan, Ayman Douier i Marwan Khazal

Małgorzata Strońska z Wrocławskiego Centrum Twórczości Dziecka zaprosiła na warsztaty dla nauczycieli - informacja wkrótce.

Katarzyna Sudoł z Muzeum Farmacji przedstawiła ofertę dla grup gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych "Najlepszy lek na..."

Czas na oryginalne arabskie przysmaki, pełne słodkości, bakalii i smakowitych zapachów.

Grafiki i amulety dokumentujące dawne arabskie sposoby leczenia, można obejrzeć je oczywiście w zbiorach Muzeum Farmacji. 

                                             
                 

Informacje organizacyjne

Dziś na blogu zamieszczamy kilka WAŻNYCH informacji organizacyjnych, z którymi powinien zapoznać się każdy Nauczyciel / Opiekun grupy zgłaszanej do Festiwalu.


 

 

do pobrania Pismo przewodnie
do pobrania: Regulamin 2015
do pobrania :Karta zgłoszenia 2015


Dla Nauczycieli / Opiekunów Grup Muzeum Farmacji przygotowało Receptę na sukces - temat prawdziwie aptekarski pt "Najlepszy lek na...tremę i dobrą pamięć" - prosimy o zapoznanie się z wyborem terminów.

W krainie tysiąca i jednej nocy - baśnie arabskie

Polecamy Wam dziś bardzo ciekawy artykuł dotyczący jednej z najbardziej znanych baśni arabskich - "Księgi tysiąca i jednej nocy". Cały artykuł możecie przeczytać na portalu Mini-Kultura. 

Oczarowani bajkowym światem wsłuchajmy się w opowieści z czasów, kiedy na naszych ziemiach słońce wciąż było Bogiem, a pismo sztuką rzadko spotykaną
i tajemniczą. Przepełnione czarem orientu i jego wschodnią egzotyką opowieści na długo zapadają czytelnikom w pamięć, mimo że dla Arabów nie przedstawiają one wielkiej wartości, stanowiąc naiwne i mocno ukoloryzowane odbicie świata przepychu i bogactw.

O wyjątkowości baśni z cyklu tysiąca i jednej nocy, stanowi nie tylko wrażenie, które wywołuje zetknięcie z egzotycznym światem turbanów, tancerek brzucha, minaretów, powabnych księżniczek, kalifów, wezyrów a także wielkich bogactw pilnowanych przez starożytne zaklęcia.

Poszczególne baśnie zawarte w Księdze z tysiąca i jednej nocy, przeplatają się z losami pięknej Szeherezady i okrutnego Szachrijara(...)

Od kiedy Baśnie z tysiąca i jednej nocy zostały zaprezentowane europejskiemu czytelnikowi, stały się jednym z najpopularniejszych zbiorów ludowych opowieści, jakie ujrzały światło dzienne w dorobku literatury światowej.Dowodem są nie tylko setki wydań wyborów, przeróbek i adaptacji, jakie ukazały się we wszystkich ważniejszych językach cywilizowanego świata, ale przede wszystkim to, że nie ma chyba czytelnika, który nie słyszał
o Sindbadzie, Alladynie, Alibabie i Szeherezadzie. Dotyczy to rzecz jasna również naszego kraju, w którym motywy baśni z tysiąca i jednej nocy na stałe zakorzeniły się w kulturze literackiej.

Ewolucja Opowieści z tysiąca i jednej nocy

Pierwszego przekładu i jednocześnie wprowadzenia historii opowiadanych przez Szeherezadę na grunt europejski, dokonał francuz Antoine Galland(...).  Pierwsze polskojęzyczne tłumaczenia z języka arabskiego ukazało się natomiast dopiero po 1945 roku.

Księga tysiąca i jednej nocy, zanim poznano ją w Europie, przeszła również długą, trwającą setki lat ewolucję na Wschodzie. Z pierwotnego zbioru indyjsko-perskich opowieści znanych już w przedmuzułmańskiej literaturze Iranu pod nazwą Hezar Efsane, czyli Tysiąc opowieści, w pierwszych wiekach ery muzułmańskiej przekształciła się w zbiór arabski, który istnieje już 3 w połowie X w. pod zbliżoną do obecnej nazwą Tysiąc nocy, przy czym objętość zbioru jak i skład tworzących go opowieści nie jest precyzyjnie znany. Wynika to bowiem z faktu, że nie zachował się żaden kompletny rękopis dzieła z tak odległych czasów. Naukowcom badającym podróż opowieści z tysiąca i jednej nocy po kartach historii udało się ustalić, że już wtedy ramy dla całego zbioru tworzyło opowiadanie o Szeherezadzie zbliżone do tego współczesnego.

Ta najstarsza arabska wersja Księgi powstała w Iraku, zapewne w Bagdadzie, ówczesnej intelektualnej i politycznej stolicy świata arabskiego. Złożyły się na nią arabskie przekłady czy raczej adaptacje starszych bajek indyjsko-perskich, które wzbogacono o rodzime baśnie bliskowschodnie, niejednokrotnie również od niepamiętnych czasów żyjące w miejscowej tradycji literackiej. Te najdawniejsze opowieści uzupełniano jednak stale opowiadaniami bardziej aktualnymi o ciekawszych wydarzeniach, podróżach, romantycznych przygodach i półautentycznych przypadkach popularnych postaci historycznych. Jakkolwiek wiemy, że uznani pisarze podejmowali się redakcji tekstów, ich działania na tym polu nigdy nie przybrały formy kompletnej, dlatego nigdy nie powstał jeden kanon czy słuszna tradycja, która nakazywała aby konkretne opowieści weszły w skład księgi. Co więcej, charakter opowieści należących do literatury ludowej, a przeznaczonych przede wszystkim do opowiadania ulegał przekształceniom zależnie od zdolności, gustu przekazujących, jak i ogólnej modzie danych czasów. Mimo tych wszystkich modyfikacji podyktowanych dziejową i kulturalną ewolucją, opowieści z tysiąca i jednej nocy są skarbcem dla niezliczonych wątków sięgających zamierzchłej przeszłości, wywodzących się nieraz z odległych od siebie krajów.

Obraz Wschodu

Na przestrzeni kolejnych dziesięcioleci uczeni orientaliści i historycy literatury podnosili, że Księga tysiąca i jednej nocy jest w dużej mierze współodpowiedzialna za utrwalenie w umysłach szerokiego grona europejskich czytelników fałszywego obrazu kultury Wschodu. Z kolei dla Arabów baśnie z tysiąca i jednej nocy nie przedstawiają wielkiej wartości jako odbicie wyobrażeń ludzi prostych na temat życia sfer wyższych, pełne naiwnych 

i przesadnych opisów dotyczących np. wystroju pałaców, bogactw wielkich władców, czy uczt lub dworskich obyczajów(...). Prawdą jest, że czytelnik nie znajdzie w Księdze obiektywnego przedstawienia życia na Wschodzie w jego całej złożoności i w różnych przekrojach społecznych(...). Jednak obraz ten jest o tyle autentyczny, że niezamierzony, a jednocześnie wyraźnie przeziera przez niego światopogląd i los człowieka - często ciemnego i przesądnego, nierzadko ubogiego, dla którego przepych, w jakim żyli bogacze, ich rozrzutność były przedmiotem nie tylko przesadnych wyobrażeń, ale marzeń i zazdrości.

Tysiąc i jedna noc XXI wieku

Księga tysiąca i jednej nocy jest dziełem złożonym i różnorodnym,zarówno
z uwagi na treść, jak i na pochodzenie poszczególnych opowieści. Wybrane baśnie zawierają opowiadania miłosne, legendy, humoreski, opowiadania religijne i umoralniające, opowiadania podróżnicze i w końcu anegdoty historyczne. Jak w przypadku wielu pięknych opowieści zawierających w sobie słowo: baśń, morał, skłonni jesteśmy przypisywać do nich wyłącznie czasy dzieciństwa, zapominając, że bajeczny świat pełen dżinów, latających dywanów, magicznych lamp i zaklęć jest jedynie powierzchowną warstwą, nadającą barwy starym i pięknym ludowym przekazom, sięgającym 

w przypadku niektórych opowieści z Księgi ze starszym rodowodem nawet kilku tysięcy lat.

Najmłodsi odnajdują w nich magię i przygody, starsi prawdę o sobie samych(...)
Janusz Kaczmarek, fot. Teatr Zaczarowany Świat, Wydawnictwo G&P

*Tytuł artykułu i przytoczony fragment pochodzą z utworu Jacka Kaczmarskiego " Wyznanie kalifa, czyli o mocy baśni".

 

Polecamy również "Baśnie arabskie. Baśnie etniczne" Inea Bushnaq.

Zbiór obejmuje podania ludowe ze wszystkich krajów arabskich, od Maroka po Irak. Każdy z siedmiu rozdziałów zawiera historie o różnej tematyce, w tym przygodowe i o zwierzętach, i rozpoczyna się od wstępu, zawierającego informacje o kulturze arabskiej, ułatwiające interpretację opowieści. Sto trzydzieści zebranych tu arabskich podań ludowych, wybranych z wielu źródeł lub osobiście spisanych przez autorkę, to cudowna kolekcja popularnych przekazów ustnych, sformułowanych w błyskotliwy i wciągający sposób.

 http://www.matras.pl/basnie-arabskie-basnie-etniczne.html

 Ze zbioru  "Aisha i wąż. Baśnie arabskie" Iwony Taidy Drózd dowiecie się, jak Allah stworzył arabskiego konia czystej krwi i dlaczego flamingi są różowe. Wydanie zachwyca bajeczną okładką i przepięknymi ilustracjami. 

Baśnie pochodzą z krajów położonych na Półwyspie Arabskim, nad Zatoką Perską. To właśnie w tutejszym świecie Orientu tkwią korzenie baśni znanych na całym świecie. Tyle że tu np. królewicz, którego pamiętamy zamienionego w żabę, jest szejkiem przeobrażonym w węża i odczarowanym przez Aishę.Mamy w tym tomie baśnie o ludziach i o zwierzętach, akcja większości z nich toczy się nad morzem (i ma związek z połowami pereł, ryb czy z podróżami morskimi) oraz na pustyni. 

  

 http://ryms.pl/ksiazka_szczegoly/1260/aisha-i-waz-basnie-arabskie.html