Kultura i sztuka świata arabskiego

Świat kultury zachodniej w bardzo dużym stopniu korzysta z wynalazków świata arabskiego.

Jak możemy przeczytać w książce wybitnej arabistki, prof. Katarzyny Pachniak pt."Nauka i kultura muzułmańska i jej wpływ na średniowieczną Europę", kultura europejska - chrześcijańska miała stały kontakt z kulturą arabską - muzułmańską. "Islam wpływał na cywilizację europejską, i vice versa, od wieków, a wielu przypadkach wpływ ten stał się tak nieodłączną częścią kultury zachodniej, że obecnie z trudem go sobie uświadamiamy, traktując jako część naszego, europejskiego dziedzictwa". (źródło)

W X wieku najpotężniejszymi państwami w Europie były Bizancjum i Kalifat Kordobański (nazwa państwa rządzącego islamską Hiszpanią i północną Afryką w latach 929 - 1031). Powszechnie przyjęło się, że ten okres w historii to "wieki ciemne". Tymczasem w świecie islamu czasy średniowiecza to największy rozkwit nauki i kultury, który potem znacząco wpłynął na rozwój zachodniego renesansu. Trudno znaleźć dziedzinę, w której nie dałoby się dostrzec wpływów klasycznego islamu.

Właśnie Hiszpania arabska, zwana Andaluzją była tym miejscem, gdzie obie kultury przenikały się wzajemnie aż przez siedem stuleci. Poprzez Hiszpanię wszystkie ówczesne osiągnięcia zostały przekazane do Europy. Głównymi ośrodkami były Sewilla, Toledo, Granada. Kordoba w tym czasie miała około
1 mln. mieszkańców, liczną elitę intelektualną, brukowane i oświetlone ulice, 300 łaźni miejskich i kilka pereł architektury jak Wielki Meczet i pałac Madinat az-Zahra.

Żadne miasto europejskie nie mogło się z nią równać. W 970 r. powstała
w Kordobie biblioteka licząca 440 000 ksiąg, czyli więcej niż w całej Francji. Oprócz tej biblioteki było w Kordobie jeszcze 69 bibliotek. Chrześcijanie zdobywając Toledo, Kordobę (1236) i Sevillę (1248) odnajdowali w tych miastach ogromne księgozbiory, które z arabskiego tłumaczono na kastylijski, a z kastylijskiego na łacinę, by udostępnić je w całej Europie. Okazało się wtedy, że duża część tych ksiąg to uznane za zaginione dzieła Platona, Euklidesa, Klaudiosa Ptolemaiosa i innych mędrców starożytności. Arabowie dokonując przekładu na arabski ocalili je od zapomnienia. Obok filozofów antycznych Europa zapoznała się z dorobkiem najwybitniejszych umysłów muzułmańskich takich jak: ibn Sina (Avicenna), Ibn Ruszd (Averroes), ibn Tufail (Abubacer), ibn Badżdża (Avempace), ibn Hazm, Muhammad ibn Musa al-Chwarizmi etc. Wpływ tych osobistości na Europę zaznaczył się zwłaszcza
w filozofii i nauce.

Avicenna nazywany był często ojcem nowoczesnej medycyny i jednym
z najsłynniejszych uczonych wszech czasów. Oprócz medycyny zajmował się także filozofią, matematyką, astronomią, fizyką i chemią. Odkrycia anatomiczne były najważniejszym dokonaniem islamskiej medycyny. Polecamy tu ciekawy artykuł na ten temat.

Wybitnymi matematykami byli Abubacer, Avempace i al-Chwarizmi. Zwłaszcza ten ostatni zaznaczył się w nauce europejskiej.Od jego zniekształconego nazwiska pochodzi nazwa algorytm, zaś od tytułu jego rozprawy o równaniach al-dżabr - wywodzi się słowo alghebra. O wielkim wkładzie Arabów w matematykę europejską, świadczy fakt, ze do dziś posługujemy się w piśmie cyframi arabskimi. Muzułmanie także przejęli z Indii i przekazali do Europy pojęcie zera.

Wpływ kultury islamu w Europie zaznaczył się także w nazewnictwie.
Do języków europejskich weszły na stałe takie słowa arabskie jak: alkohol, materac, sofa, gitara, lutnia, soda, kamfora, eliksir i wiele innych.

Arabowie wprowadzili do rolnictwa europejskiego ryż, kabaczki, trzcinę cukrową, bawełnę, konopie, morele, brzoskwinie, karczochy, szafran etc. Nauczyli też Europejczyków rymowanej poezji, rytmicznej muzyki, stosowania zastaw stołowych, różnorodności dań, deserów, kulturalnego zachowania się przy stole, zmiany ubrań w zależności od pory roku.

Mówiąc o kulturze i sztuce świata arabskiego trzeba wspomnieć,

że decydującą rolę w ich kształtowaniu odegrała religia, która bardzo mocno wyznaczała granice. Nie znajdziemy więc w tym rejonie malarstwa i rzeźby
w rozumieniu sztuki europejskiej czy dawnej antycznej. Odpowiednikiem malarstwa były kaligrafia, która w doskonały sposób przekazuje treści Koranu.

Kaligrafia arabska zaczęła się kształtować wraz z rozwojem Islamu, który zakazywał przedstawiania wizerunków ludzi i zwierząt. Pierwsze szczegółowe opisy sztuki pisania widzimy już w VII wieku, kiedy to kaligrafowie z Kufy opracowali dokładne proporcje pisma monumentalnego, które pojawiło się nie tylko w rękopisach, ale także stało się niepowtarzalnym ornamentem w architekturze. Od tego czasu każdy region świata arabskiego tworzył swoje niepowtarzalne wzory. Sztuka kaligrafii uchodziła w świecie arabskim za sztukę najszlachetniejszą. Salah al-Moussawa, współczesny kaligraf arabski, mówi, że kaligrafia "jest sztuką wykuwania, rzeźbienia form

i symboli, które interpretują słowa, pozwalając osiągnąć głębszy wymiar jego znaczenia. Jest osobistą próbą wyrażenia poczucia ulotności chwili, którą kryją w sobie".