W krainie tysiąca i jednej nocy - baśnie arabskie

Polecamy Wam dziś bardzo ciekawy artykuł dotyczący jednej z najbardziej znanych baśni arabskich - "Księgi tysiąca i jednej nocy". Cały artykuł możecie przeczytać na portalu Mini-Kultura. 

Oczarowani bajkowym światem wsłuchajmy się w opowieści z czasów, kiedy na naszych ziemiach słońce wciąż było Bogiem, a pismo sztuką rzadko spotykaną
i tajemniczą. Przepełnione czarem orientu i jego wschodnią egzotyką opowieści na długo zapadają czytelnikom w pamięć, mimo że dla Arabów nie przedstawiają one wielkiej wartości, stanowiąc naiwne i mocno ukoloryzowane odbicie świata przepychu i bogactw.

O wyjątkowości baśni z cyklu tysiąca i jednej nocy, stanowi nie tylko wrażenie, które wywołuje zetknięcie z egzotycznym światem turbanów, tancerek brzucha, minaretów, powabnych księżniczek, kalifów, wezyrów a także wielkich bogactw pilnowanych przez starożytne zaklęcia.

Poszczególne baśnie zawarte w Księdze z tysiąca i jednej nocy, przeplatają się z losami pięknej Szeherezady i okrutnego Szachrijara(...)

Od kiedy Baśnie z tysiąca i jednej nocy zostały zaprezentowane europejskiemu czytelnikowi, stały się jednym z najpopularniejszych zbiorów ludowych opowieści, jakie ujrzały światło dzienne w dorobku literatury światowej.Dowodem są nie tylko setki wydań wyborów, przeróbek i adaptacji, jakie ukazały się we wszystkich ważniejszych językach cywilizowanego świata, ale przede wszystkim to, że nie ma chyba czytelnika, który nie słyszał
o Sindbadzie, Alladynie, Alibabie i Szeherezadzie. Dotyczy to rzecz jasna również naszego kraju, w którym motywy baśni z tysiąca i jednej nocy na stałe zakorzeniły się w kulturze literackiej.

Ewolucja Opowieści z tysiąca i jednej nocy

Pierwszego przekładu i jednocześnie wprowadzenia historii opowiadanych przez Szeherezadę na grunt europejski, dokonał francuz Antoine Galland(...).  Pierwsze polskojęzyczne tłumaczenia z języka arabskiego ukazało się natomiast dopiero po 1945 roku.

Księga tysiąca i jednej nocy, zanim poznano ją w Europie, przeszła również długą, trwającą setki lat ewolucję na Wschodzie. Z pierwotnego zbioru indyjsko-perskich opowieści znanych już w przedmuzułmańskiej literaturze Iranu pod nazwą Hezar Efsane, czyli Tysiąc opowieści, w pierwszych wiekach ery muzułmańskiej przekształciła się w zbiór arabski, który istnieje już 3 w połowie X w. pod zbliżoną do obecnej nazwą Tysiąc nocy, przy czym objętość zbioru jak i skład tworzących go opowieści nie jest precyzyjnie znany. Wynika to bowiem z faktu, że nie zachował się żaden kompletny rękopis dzieła z tak odległych czasów. Naukowcom badającym podróż opowieści z tysiąca i jednej nocy po kartach historii udało się ustalić, że już wtedy ramy dla całego zbioru tworzyło opowiadanie o Szeherezadzie zbliżone do tego współczesnego.

Ta najstarsza arabska wersja Księgi powstała w Iraku, zapewne w Bagdadzie, ówczesnej intelektualnej i politycznej stolicy świata arabskiego. Złożyły się na nią arabskie przekłady czy raczej adaptacje starszych bajek indyjsko-perskich, które wzbogacono o rodzime baśnie bliskowschodnie, niejednokrotnie również od niepamiętnych czasów żyjące w miejscowej tradycji literackiej. Te najdawniejsze opowieści uzupełniano jednak stale opowiadaniami bardziej aktualnymi o ciekawszych wydarzeniach, podróżach, romantycznych przygodach i półautentycznych przypadkach popularnych postaci historycznych. Jakkolwiek wiemy, że uznani pisarze podejmowali się redakcji tekstów, ich działania na tym polu nigdy nie przybrały formy kompletnej, dlatego nigdy nie powstał jeden kanon czy słuszna tradycja, która nakazywała aby konkretne opowieści weszły w skład księgi. Co więcej, charakter opowieści należących do literatury ludowej, a przeznaczonych przede wszystkim do opowiadania ulegał przekształceniom zależnie od zdolności, gustu przekazujących, jak i ogólnej modzie danych czasów. Mimo tych wszystkich modyfikacji podyktowanych dziejową i kulturalną ewolucją, opowieści z tysiąca i jednej nocy są skarbcem dla niezliczonych wątków sięgających zamierzchłej przeszłości, wywodzących się nieraz z odległych od siebie krajów.

Obraz Wschodu

Na przestrzeni kolejnych dziesięcioleci uczeni orientaliści i historycy literatury podnosili, że Księga tysiąca i jednej nocy jest w dużej mierze współodpowiedzialna za utrwalenie w umysłach szerokiego grona europejskich czytelników fałszywego obrazu kultury Wschodu. Z kolei dla Arabów baśnie z tysiąca i jednej nocy nie przedstawiają wielkiej wartości jako odbicie wyobrażeń ludzi prostych na temat życia sfer wyższych, pełne naiwnych 

i przesadnych opisów dotyczących np. wystroju pałaców, bogactw wielkich władców, czy uczt lub dworskich obyczajów(...). Prawdą jest, że czytelnik nie znajdzie w Księdze obiektywnego przedstawienia życia na Wschodzie w jego całej złożoności i w różnych przekrojach społecznych(...). Jednak obraz ten jest o tyle autentyczny, że niezamierzony, a jednocześnie wyraźnie przeziera przez niego światopogląd i los człowieka - często ciemnego i przesądnego, nierzadko ubogiego, dla którego przepych, w jakim żyli bogacze, ich rozrzutność były przedmiotem nie tylko przesadnych wyobrażeń, ale marzeń i zazdrości.

Tysiąc i jedna noc XXI wieku

Księga tysiąca i jednej nocy jest dziełem złożonym i różnorodnym,zarówno
z uwagi na treść, jak i na pochodzenie poszczególnych opowieści. Wybrane baśnie zawierają opowiadania miłosne, legendy, humoreski, opowiadania religijne i umoralniające, opowiadania podróżnicze i w końcu anegdoty historyczne. Jak w przypadku wielu pięknych opowieści zawierających w sobie słowo: baśń, morał, skłonni jesteśmy przypisywać do nich wyłącznie czasy dzieciństwa, zapominając, że bajeczny świat pełen dżinów, latających dywanów, magicznych lamp i zaklęć jest jedynie powierzchowną warstwą, nadającą barwy starym i pięknym ludowym przekazom, sięgającym 

w przypadku niektórych opowieści z Księgi ze starszym rodowodem nawet kilku tysięcy lat.

Najmłodsi odnajdują w nich magię i przygody, starsi prawdę o sobie samych(...)
Janusz Kaczmarek, fot. Teatr Zaczarowany Świat, Wydawnictwo G&P

*Tytuł artykułu i przytoczony fragment pochodzą z utworu Jacka Kaczmarskiego " Wyznanie kalifa, czyli o mocy baśni".

 

Polecamy również "Baśnie arabskie. Baśnie etniczne" Inea Bushnaq.

Zbiór obejmuje podania ludowe ze wszystkich krajów arabskich, od Maroka po Irak. Każdy z siedmiu rozdziałów zawiera historie o różnej tematyce, w tym przygodowe i o zwierzętach, i rozpoczyna się od wstępu, zawierającego informacje o kulturze arabskiej, ułatwiające interpretację opowieści. Sto trzydzieści zebranych tu arabskich podań ludowych, wybranych z wielu źródeł lub osobiście spisanych przez autorkę, to cudowna kolekcja popularnych przekazów ustnych, sformułowanych w błyskotliwy i wciągający sposób.

 http://www.matras.pl/basnie-arabskie-basnie-etniczne.html

 Ze zbioru  "Aisha i wąż. Baśnie arabskie" Iwony Taidy Drózd dowiecie się, jak Allah stworzył arabskiego konia czystej krwi i dlaczego flamingi są różowe. Wydanie zachwyca bajeczną okładką i przepięknymi ilustracjami. 

Baśnie pochodzą z krajów położonych na Półwyspie Arabskim, nad Zatoką Perską. To właśnie w tutejszym świecie Orientu tkwią korzenie baśni znanych na całym świecie. Tyle że tu np. królewicz, którego pamiętamy zamienionego w żabę, jest szejkiem przeobrażonym w węża i odczarowanym przez Aishę.Mamy w tym tomie baśnie o ludziach i o zwierzętach, akcja większości z nich toczy się nad morzem (i ma związek z połowami pereł, ryb czy z podróżami morskimi) oraz na pustyni. 

  

 http://ryms.pl/ksiazka_szczegoly/1260/aisha-i-waz-basnie-arabskie.html